Trong thời đại công nghệ số bùng nổ, trí tuệ nhân tạo (AI) đang hiện diện trong hầu hết các lĩnh vực của đời sống, từ giáo dục, y tế, đến nghệ thuật và tôn giáo.
Gia đình Phật tử Việt Nam, với vai trò là một tổ chức giáo dục Thanh Thiếu Đồng niên tin Phật thành Phật Tử chân chính, góp phần phụng sự đạo pháp và xây dựng xã hội, cũng không thể đứng ngoài sự phát triển này. Việc ứng dụng AI một cách hợp lý không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sinh hoạt, học tập mà còn góp phần gìn giữ và lan tỏa tinh thần Phật giáo trong thế giới hiện đại.
- AI là công cụ, không phải là cứu cánh
Trước hết, cần xác định rõ: AI chỉ là một công cụ hỗ trợ. Việc sử dụng AI trong môi trường Gia đình Phật tử phải đặt trong khuôn khổ của Chánh pháp và Nội quy tổ chức. Trí tuệ nhân tạo có thể giúp tiết kiệm thời gian, nâng cao chất lượng truyền thông, tổ chức sinh hoạt, nhưng không thể thay thế sự tu tập, tinh thần Lục hòa, hay tình Lam giữa Huynh trưởng và Đoàn sinh.
- Ứng dụng AI trong học tập và truyền thông
AI có thể hỗ trợ:
- Soạn giáo án tu học: Soạn bài giảng, câu hỏi trắc nghiệm, video minh họa giáo lý một cách sinh động, dễ hiểu.
- Sáng tạo nội dung: Có thể dùng AI hỗ trợ thiết kế hình ảnh, video Phật pháp, nhưng cần giữ tính trung thực, không bóp méo nội dung Phật giáo, hình ảnh liên quan đến tổ chức phải đúng với nội quy.
- Tạo hình ảnh bằng AI: Cần tôn trọng quy chuẩn và truyền thống
Khi dùng AI để tạo hình ảnh (ví dụ: hình ảnh một huynh trưởng mặc sắc phục để in ấn, minh họa, giảng dạy…), cần tuyệt đối tuân thủ các nguyên tắc sau:
- Đúng quy định về trang phục: Ví dụ với Huynh trưởng nam: Áo lam, quần short xanh, tất lam dưới gối, mũ tứ ân, huy hiệu, phù hiệu tất cả phải đúng vị trí, kích thước, màu sắc quy định trong Nội quy và Quy chế huynh trưởng Gia đình Phật tử Việt Nam. Nếu AI tạo hình ảnh sai chúng ta cần phải chỉnh sửa lại cho đúng
- Không thêm thắt tùy tiện: Tránh đưa vào các yếu tố hiện đại, phi truyền thống như kính râm, tóc nhuộm, hình xăm, hoặc biểu cảm, tư thế thiếu nghiêm túc.
- Không thần thánh hóa hình ảnh: AI có thể tạo ra hình ảnh đẹp như tranh vẽ, nhưng phải giữ tinh thần mộc mạc, khiêm cung của người Huynh trưởng. Tránh sử dụng phong cách hoạt hình quá đà, hay hình ảnh kiểu “anh hùng hóa” quá mức.
- Tôn trọng pháp phục và biểu tượng: Nếu tái hiện hình ảnh đức Phật, Tăng đoàn hoặc các biểu tượng Phật giáo, cần nghiên cứu kỹ và giữ sự tôn kính tối đa, không dùng AI để làm trò đùa, biếm họa hay thử nghiệm tùy tiện.
- Vai trò của Huynh trưởng trong việc hướng dẫn sử dụng AI
Huynh trưởng nên hướng dẫn đoàn sinh:
- Hiểu đúng – dùng đúng AI: Không tin mù quáng vào thông tin do AI cung cấp, nhất là trong vấn đề giáo lý, đạo đức. Tổ chức chuyên đề sinh hoạt về AI cho đoàn sinh, giúp các em hiểu và sử dụng đúng cách.
- Biết phân biệt thật – giả: AI có thể tạo ra hình ảnh, video giả mạo (deepfake), cần dạy đoàn sinh cách kiểm chứng và nhận diện.
- Khuyến khích tinh thần tự học, kết hợp công nghệ và Phật pháp để nâng cao chất lượng sinh hoạt GĐPT.
- Không lạm dụng AI để gian lận: Việc dùng AI để làm bài trong các hội thi, kỳ thi vượt bậc của đoàn sinh, hay kết khóa các bậc học của Huynh trưởng… là trái với tinh thần trung thực và tu học của người Phật tử.
Kết luận
AI là công cụ mạnh mẽ, nhưng nếu dùng sai sẽ gây tổn hại cho hình ảnh tổ chức và sai lệch trong tu học. Người huynh trưởng trong thời đại số cần có trí tuệ để phân biệt, có chánh niệm để sử dụng, và có từ bi để hướng dẫn đoàn sinh sử dụng AI đúng với tinh thần Phật giáo.
Hãy để công nghệ phục vụ Đạo, chứ không để Đạo bị cuốn theo công nghệ.
– Lê Văn Ái Tử –
